Ekonomia społeczna i solidarna to sfera aktywności obywatelskiej, która poprzez działalność gospodarczą i/lub działalność pożytku publicznego służy:

• integracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych marginalizacją społeczną,
• tworzeniu miejsc pracy,
• świadczeniu usług społecznych użyteczności publicznej (na rzecz interesu ogólnego)
• rozwojowi lokalnemu.

Według definicji sformułowanej przez europejską sieć badawczą EMES (European Research Network) inicjatywy wpisujące się w przedsiębiorczość społeczną powinny charakteryzować się równocześnie spełnianiem:

• kryteriów ekonomicznych (prowadzeniem w sposób ciągły, regularny działalności ekonomicznej, niezależnością, suwerennością instytucji w stosunku do instytucji publicznych; ponoszeniem ryzyka ekonomicznego; istnieniem choćby minimalnej liczby płatnych pracowników),
• i społecznych (wyraźną orientacją na społecznie użyteczny cel przedsięwzięcia; oddolnym, obywatelskim charakterem inicjatywy; specyficznym, możliwie demokratycznym systemem zarządzania; możliwie wspólnotowym charakterem działania; ograniczoną dystrybucją zysków).

Zatem, podmioty ekonomii społecznej, w tym głównie przedsiębiorstwa społeczne to organizacje, które łączą działalność ekonomiczną (w polskich warunkach prawnych – gospodarczą i/lub odpłatną działalnością statutową) z działalnością społeczną - rozumianą szeroko – od wsparcia dla swoich pracowników, zazwyczaj znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej (np. niepełnosprawnych, bezdomnych) poprzez działalność kulturalną dla mieszkańców swojej wsi czy rozwój lokalnej turystyki. Kluczem dla zrozumienia specyfiki tej działalności i odróżnieniem jej od „zwykłego” przedsiębiorstwa jest fakt, że jakkolwiek działalność ekonomiczna jest ważna, służy ona realizacji funkcji społecznych.

Po latach dyskusji nt. definicji sektora ekonomii społecznej wyodrębniono grupę podmiotów, których podstawowym celem jest reintegracja społeczna i zawodowa osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Nazwano ten segment ekonomią solidarną – to ta część ekonomii społecznej, której podstawowym celem jest aktywizacja zawodowa i integracja społeczna, w tym reintegracja zawodowa i społeczna osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, oraz rehabilitacja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych.

Zatem obecnie sektor ekonomii społecznej i solidarnej zawiera dwa zbiory – do jednego należą podmioty, których głównym celem społecznym jest przygotowanie do pracy i zatrudnienie osób w najtrudniejszej sytuacji życiowej (ekonomia solidarna) do drugiego organizacje obywatelskie o szerokim spektrum działań społecznych (ekonomia społeczna). Podział ten z przypisanymi formami prawnymi  prezentuje poniższy schemat:

Podstawowe dane dotyczące sektora ES w Polsce

• W 2018 r. na terenie Polski aktywnie działało 88,1 tys. rejestrowych organizacji non-profit (tj. mających osobowość prawną stowarzyszeń i podobnych organizacji społecznych, fundacji, społecznych podmiotów wyznaniowych oraz organizacji samorządu gospodarczego i zawodowego), wśród których najliczniejszą grupą były stowarzyszenia i podobne organizacje społeczne (69,1 tys.; 78,4%), a następnie fundacje (14,5 tys.; 16,5%).
• Zrzeszały one łącznie 8,9 mln członków i dysponowały 141,4 tys. pełnoetatowych miejsc pracy, które stanowiły 1,3% przeciętnego zatrudnienia w gospodarce narodowej.
• Ok. 10 % organizacji non-profit posiadała status organizacji pożytku publicznego (9,3 tys.).
• Podmioty ekonomii społecznej stanowiły 99,1% – 87,3 tys. aktywnych organizacji (w tym 0,2 tys. znajdowało się na liście przedsiębiorstw społecznych prowadzonej przez MRPiPS).
• Pomiędzy 2010 r. a 2018 r. liczba aktywnych organizacji zwiększyła się o 10% (z 80,1 tys. do 88,1 tys.).

Więcej danych statystycznych nt. sektora ES w Polsce znajdują się pod linkiem:
https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/gospodarka-spoleczna-wolontariat/

Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej 2023. Ekonomia Solidarności Społecznej znajduje się pod linkiem: https://www.ekonomiaspoleczna.gov.pl/download/files/EKONOMIA_SPOLECZNA/KPRES.pdf

Po dane dot. ekonomii społecznej w regionie zapraszamy do zakładki:

Sektor ES w Małopolsce 

>  Małopolska ES w liczbach 
>  Przedsiębiorstwa społeczne 
>  Podmioty ekonomii społecznej
>  Sytuacja PES o charakterze reintegracyjnym
>  System wsparcia ES w Małopolsce
>  Koordynacja Rozwoju ekonomii społecznej